Դավիթ Գյուլնազարյան

112. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի´ր մեկական բառերով:

Բարի լուր (ավետիս) բերող — ավետաբեր, արագ ընթացող — արագընթաց, բաժակը ձեոքին արտասանվող ճառ — կենաց, վեպ  գրող — վիպագիր,բառարան գրող — բառարանագիր, ար­տասահմանում ապրող — արտասահմանցի:

113. Երկու հետևություններից ո՞րն ես ճիշտ հա­մարում: Պատասխանդ պատճառաբանի´ր:

Կոշիկի եվրոպական հայտնի մի ֆիրմա իր աշխատակիցներից երկուսին Աֆրիկա ուղարկեց, որ պարզի, թե իր կոշիկներն այնտեղ կարո՞ղ Է վաճառել: Շուտով գործուղվածներից  մեկը հայտնեց. «Կոշիկ արտահանելու ոչ մի հեռանկար չկա. այստեղ բոլորը բոբիկ են քայլում»: Մյուսը  դրությունն այլ կերպ գնահատեց. «Հեռանկարները հիանալի են. բոլորը  բոբիկ են քայլում»:

Ճիշտ եմ համարում երկրորդի կարծիքը, ճիշտ է սկզբում դժվար կլինի սովորեցնել կոշիկ հագել, բաց երբ սկսեցին հագնել այն արագ կվաչառվի: Նաև երկրորդը լավատեսորեն էր մոտենում գործին:

114. Տրված արմատների կրկնությամբ բառե´ր կազմիր: Բառերի մեջ այդ արմատների գրությանն ուշադրությո´ւն դարձրու (փորձի´ր բացատրել ՝ ինչո՞ւ ը-ն  չի գրվում):

Օրինակ՝ ճըռ – ճռճռալ, ճռճռոց:

Գոռ — գոռոռալ, գոռգոռոց

մըռ — մռմռալ, մռմռոց,

հըռ — հռհռալ, հռհռոց

չըռ — չռչռալ, չռչռոց,

կըռ — կռկռալ, կռկռոց,

դըռ — դռդռալ, դռդռոց:

115. Յուրարանչյուր բառակապակցության իմսատը տրված բառերից մեկո´վ արտահայտիր:

Բազմություն, մարդկություն, ազգ, ժողովուրդ:

Մի երկրում ապրող մարդիկ-բազմություն, հավաքված մարդիկ-ժողովուրդ, ամբողջ աշխարհում ապրող մարդիկ-մարդկություն, նույն ազգությանը պատկանող բոլոր մարդիկ-ազգ:

116. Փակագծում դրված բաոերը գրի´ր համապա­տասխան ձևով:

Օրինակ՝ Դեպքի վայրում հավաքված ամբոխն (աղմկել): — Դեպքի վայրում հավաքված ամբոխն աղմկում էր:
Կռունկների երամը (թռչել):

Զորքը (տեղավորվել) դաշտում:
Ժողովուրդր (լսել) հռետորին:

Հրապարակում հավաքված բազմությունը ինչ-որ բանի էր սպասում (սպասել):

Ավագանին ողջունում էր (ողջունել) օտարականին:

Հոտն իջնում էր (իջնել) սարից:

Ժողովուրդը գոհ կլինի (լինել) այդ որոշումից:

117. Նախադասություններն ընդարձակի´ր:

մենք կ Փորձենք հասկանալ այս դասը:

Նրանք կ պատմեն այս պատմությունը:

Ընկերները Կլսեն այս երաժշտությունը:

Մենք Կընտրեք մեծ տոնածառ:

Նա Դարձավ տասներկու տարեկան:

118. Կետերը փոխարինի´ր  ընդգծված բառերի հա­կանիշներով:

Կենսաբանները պնդում են, որ գազանները  միայն շարժվող  առարկաներն  են տեսնում.որոհետև կենդանին անհետանում Է նրանց  աչքից:

Մարդիկ դատարկ երկինք են տեսնում, իսկ ծիծեռնակի, ջրածիծառի և մի քանի ուրիշ թռչունների համար երկինքը շատ Է միջատներով:

Գիտնականները պարզել են,  որ ստորջրյա աշխարհը ոչ թե կենդանիների այլ ձայների աշխարհ Է:

120. Խոսքն ըստ  օրինակի փոխի´ր, անուղղակի խոսքը դարձրո´ւ  ուղղակի:

Օրինակ ՝ 1. Սոնան ասաց, որ գյուղն իրեն դուր եկավ, ինքն ուզում է էլի մնալ այդտեղ:

Սոնան ասաց.

— Գյուղն ինձ դուր եկավ, ես ուգում եմ էլի մնալ այստեղ:

2.  Թզուկն ասաց, որ տղան գնա թագավորի գանձարան

ու տեսնի  կախարդական նկարը:

Թզուկն ասաց.

— Ա´յ տղա, գնա´ թագավորի գանձարան ու տե՛ս կախարդական նկարր:

Հայրն Արտակին ասաց,  Որ ճանապարհից վերցնի իր հեծանիվր, որովհետև մարդկանց խանգարում է:

Տղայի  ընկերն ասաց,Որ ինքն էլ չի սպասում թզուկի գալուն ու տուն է  գնում:

Թագավորը տղային ասաց,Որ  գնա երկրից  երկիր ման գա ու գտնի իր մատանու քարը:

Նապաստակն ու մուկն ասացին,  որ Իրենք գնում են տղային օգնելու:

Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց, որ Իրեն էլ տանեն  աշխարը տեսնելու:

Արեգնազանը ներկայացավ և ասաց, Որ ինքն իշխան Ար­մանի որդին է:

Թագավորը հյուրին խնդրում էր, որ իրեն մենակ չթողնի կախարդի մոտ:

Գործնական աշխատանք

1.Գրի՛ր պարզ ընդարձակ նախադասություններ՝ ներկա, անցյալ և ապառնի ժամանակներով:

Ես հիմա դաս եմ անում։ (ներկա)
Ես երեկ համակարգչային խաղ էի խաղում։ (անցյալ)
Ես վաղը գնալու եմ կինոթատրոն։ (ապառնի)

2. Հետևյալ բառերին ավելացնելով նախածանցներ կամ վերջածանցներ՝ նոր բառեր ստացի՛ր, գրի՛ր, թե իմաստային կամ բառակազմական ի՞նչ փոփոխություն նկատեցիր.

սեր, ժողովուրդ, լույս, կենդանի, սառը, հույս, գիր, մարմին, սուր, ջուր:
սեր-սիրային, ժողովուրդ-ժողովուրդական, լույս-լուսավոր, կենդանի-կենդանական, սառը-սառնություն, հույս-անհույս, գիր-գիրք, մարմին-մարմանականսուր-սրություն, ջուր-ջրիկ

արագ-դանդաղ

3.Գրի՛ր հետևյալ բառերի հականիշները և փորձիր դրանցով կազմել նոր բառեր, օրինակ՝

արագընթաց-դանդաղաշարժ

ճիշտ-սխալ

ազնիվ-կեղծ

բարձր-ցաձր

երկար-կարճ

խոսել-լռել

4.Բառերի քարտեզ. տրված արմատներից կազմիր հնարավորինս շատ նոր բառեր.

գիր-գիրք

լույս-լուսավոր

օդ-օդանավ

պար-պարզ

վարժ-անվարժ

պետ-պետություն

5.Տրված գոյականները դարձրու՛ բայեր, գրի՛ր, թե ինչի շնորհիվ են առարկա ցույց տվող բառերը դառնում գործողություն ցույց տվող բառեր.

Աշխատանք-աշխատել

ճաշ-ճաշել

մարզանք-մարզվել

շինություն-շինել

սեր-սիրել

պար-պարել

գիր-գրել

խաղ-խաղալ

օգնություն-օգնել

լռություն-լռել

պարծանք-պարծել

6. Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը.

Օրեցօր, առօրյա, որակարգ, տնօրեն, արջաորս, ամենաորակյալ, անորակ, անօգուտ, հոգուտ, հոգուդ, բանվոր, ամանորյա, ամենօրյա, օկրան, մանրո, անօրևակայելի, զարկորակ, պարորգ, լայնոկրան, հնաբան, մանրոաբան, էջմիածին, աղակույտ, արել, արմուկել, հարդուփորտ, դարձնել, փորանք, ուրտ, քաղցր, քաղզցծ, վարկատրել, հինավուրդ, ասել, երեք, հաճեպ(արագ), ճեպնթաց:

1.Ընտրի՛ր թեմաներից որևէ մեկը և ստեղծագործի՛ր (10-15նախադասությունից ոչ պակաս).

• Իմ երազած ապագան
• Սիրելի գիրքս և ինչու եմ սիրում այն
• Ինչպես կարելի է լինել լավ ընկեր
• Իմ կատարած ամենահպարտ քայլը
• Ինչ կփոխեի իմ շրջապատում

Քո գրած ստեղծագործությունից առանձնացրու այն բառերը, որոնք՝

• պարզ են,
  Բժիշկ
• ածանցավոր են,
  Հիվանդանոց
• բարդ են,
  Հիվանդություն
• բարդածանցավոր են:
  

3.Ընդգծի՛ր ենթականերն ու ստորոգյալները:


Իմ Երազած ապագան
Ես երազում եմ դառնալ բժիշկ:
Հիմա փորձում եմ լավ սովորել,
որպեսզի դառնամ լավ բժիշկ:
Ես ուզում եմ այնպես անել,
որ աշխարհում հիվանդ մարդիկ չլինեն:
Կուզեի աշխատել այնպիսի
հիվանդանոցում,ուր չլինեին
վատ հիվանդություններ ու անբուժելի :

Արևմտահայերեն
Օր մը Աղուէսը կ՚ ըսէ Աքլորին.
-Ի՜նչ աղուոր ու անոյշ կ’երգես, ո՜վ Աքլորիկ։ Երանի՜ գիշեր-ցերեկ հոս
նստէի ու անոյշ ձայնդ լսէի։ Ափսո՜ս, որ վաղուընէ պիտի զրկուիմ քեզ
լսելու հաճոյքէն. մեղաւորս Սուրբ Կարապետ ուխտի պիտի երթայ։
Սիրունի՛կ Աքլոր, կը խնդրեմ զիս հաւնոց առաջնորդէ, որպէսզի մեղքերուս
համար թողութիւն խնդրեմ հաւերէն։
Այս քաղցր խօսքերէն Աքլորին սիրտը կը կակուղնայ ու ան կ’ըսէ.
-Երթանք, քեզի ցոյց տամ հաւնոցը։

Աղուէսը Աքլորին ետեւէն կը մտնէ հաւաբուն, կը խեղդէ բոլոր հաւերը ու
կ’ուտէ զանոնք, յետոյ ալ կ’ուտէ Աքլորը անոր ըսելով.
-Իմ սիրունի՛կ Աքլոր, գիտե՞ս, թէ ի՜նչ դժուար պիտի ըլլար Սուրբ
Կարապետ անօթի փորով ուխտի երթալը…

Արևելահայրենե
Մի օր Աղվեսը կասի Աքլորին. -Ի՜նչ գեղեցիկ ու անուշ կերգես, ով Աքլորիկ։ Երանի՜ գիշեր-ցերեկ այստեղ նստեի ու անուշ ձայնդ լսեի։ Ափսոս, որ վաղը պիտի զրկվեմ քեզ լսելու հաճուքն. մեղավորս Սուրբ Կարապետ ուխտի պիտի երթամ։ Սիրունիկ Աքլոր, կ խնդրեմ ինձ հավանոց առաջնորդե, որպեսզի մեղքերիս համար թողութիուն խնդրեմ հավերեն։ Այս քաղցր խոսքերեն Աքլորի սիրտը փապկե և նա կասի. -գնանք, քեզ ցույց տամ հավանոցը։
Աղվեսը Աքլորի հետևից գնաց կ մտնի հավաբուն, կ խեղդի բոլոր հավերին ու կուտե նրան, հետո կուտէ Աքլորը նրան ասելով.
-Իմ սիրունի՛կ Աքլոր, գիտե՞ս, թէ ի՜նչ դժվար պիտի լիներ Սուրբ Կարապետ սոված փորով ուխտի գնալը…

102   Փակագծում տրված գոյականները գրի´ր եզակի կամ հոգնակի ձևով (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

(Տղա) Տղան համարձակ առաջ եկավ: (Օր) Օրերը ամառանոցում արագ ու հետաքրքիր են անցնում: Ծովափի ժայոերին թառել են սպիտակ թռչուներ։ (թռչուն): (Ոստիկան) Ոստիկանը այդ տանը մի իսկական գա­զանանոց հայտնաբերեցին: (Մարդ) Մարդը կարող են հիսուն ձևով «այո» ասել, բայց այդ բառի գրության միայն մեկ (ձև) կա: Այդ լճի (ջուր) ջուրը երբեք չի սաոչում: Մաքուր, անձրևից դեռ թաց (փողոց) փողոցը դատարկ էր: Հավանաբար (մարդ) մարդիկ քնած էին:

103.      Որոշի´ր, թե ընդգծված բառին տրված հարցերից ո՞րն է համապատասխանամ:

Հեռվում երևացին նավեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Հեռվում երնացողը նավ էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Քաղաքում կային այգիներ: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Դա քաղաքի ամենամեծ այգին էր: (ի՞նչը, ինչե՞րը)

Ի՜նչ ծանոթ ձայն էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Դրսից ծանոթ ձայներ էին լսվում: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Եթե բարձր ձայներ, անպայման կլսեինք: (ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)   ,

Ձեր տղան էր եկել: (ո՞վ,ովքե՞ր)

Տղաներ եկան, որ օգնեն: (ո՞վ, ովքե՞ր)

Դա առաջնորդին ծանոթ նետ էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

Տղան փետու րներից սարքել էր նետեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

Որ դիպուկ նետեր, ոսկե խնձորը կգցեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

104.      Հարցերին պատասախանի´ր և պատասխաններն այնպես գրի´ր, որ տեքստի ընդարձակ փոխադրություն ստանաս:

Երեք հազար տարեկանում ավտովթարից կործանվեց ձիթապտղի այն ծառը, որի տակ հույն մեծ փիլիսոփա Պլատոնն իր սաների հետ ցրույցներ էր անցկացնում:

Հարցեր

Ո՞վ էր Պլատոնր Ուսուցիչ: Նա ի՞նչ սովորություն ուներ (ինչպե՞ս էր ուսուցանում սաներին) Չրույցով: Որտե՞ղ էր  ուսուցանում սաների հետ ձիթապտղի ծառի տակ: Ինչքա՞ն ապրեց ծառը երեք հազար տարեկան: Ծառն ինչի՞ց կործանվեց ավտովթարից:

105.      Գտի՛ր Ա  և Բ շարքի բառերի տարրերությունը :

Ա            Բ

Կտրել – կտրատել
կտրտել

թռչել – թռչկոտել,
թռվռալ

վազել — վազվզել

ա) Պատռել, նստել, ջարդել, ծակել, ցատկել, ճխլել:
բ) Ծամել, կռռալ, թափել,  կապել, թշշալ (սրանցից կազմված բառերն ինչո՞վ տարբերվեցին մյուսներից):

Բ շարքում բառերը ածականներ էն գրված։

106. Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր: Գրությանն ուշադրություն դարձրո՛ւ (ինչո՞վ է տարբերվում մյուս բարդ բառերի գրությունից):

Օրինակ՝
մեծ-մեծ:

Ծանր-ծանր, գույգ-գույգ, չորս-չորս, խիստ-խիստ,

արագ-արագ, բաց-բաց, թաց-թաց:

107. Արմատի կրկնությամբ կազմված, գծիկով գրվող բարդ բառեր գրի´ր:

Օրինակ՝
շուտ-շուտ, երբեմն-երբեմն:

Ուշ-ուշ,արագ-արագ, հիգ-հինգ, բաց-բաց, երկու-երկու։

108. Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր (արմատների մեջ ի՞նչ փոփոխություն է կատարվում):

Օրինակ՝
Փալաս-փուլուս:

Աման-չաման, մարդ-մուրդ, պարապ-սարապ, պակաս-մակաս, մանր-մունր, փոքր-մոքր, ոլոր-մոլոր, սուս-փուս: